Στις 19 Αυγούστου 1991, τα σοβιετικά τανκς γεμίζουν τους δρόμους της Μόσχας. Το «Πραξικόπημα του Αυγούστου» που διαρκεί τρεις ημέρες θα σημάνει ουσιαστικά την αρχή του τέλους της Σοβιετικής Ένωσης, η οποία θα διαλυθεί και επίσημα μερικούς μήνες αργότερα.
Το πραξικόπημα της 19ης Αυγούστου και η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης
Ηγέτες του πραξικοπήματος ήταν σκληροπυρηνικά μέλη του Κομμουνισιτκού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης (ΚΚΣΕ), οι οποίοι ήταν αντίθετοι με το μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα του τότε ηγέτη της Σοβιετικής Ένωσης, Μιχαήλ Γκορμπατσόφ.
Την ώρα που ο Γκορμπατσόφ βρισκόταν στη θερινή προεδρική κατοικία στην Κριμαία, η αντιπολιτευόμενη πτέρυγα του ΚΚΣΕ, υπό τον τότε αντιπρόεδρο Γενάντι Γιανάγιεφ, απαίτησε την παραίτησή του, ενώ άρματα μάχης κατέλαβαν στρατηγικά σημεία της Μόσχας.
Ο Γκορμπατσόφ αρνήθηκε να παραιτηθεί και επέστρεψε στη Μόσχα. Οι πραξικοπηματίες απέτυχαν, χάρη στην παράλληλη εξέγερση των δημοκρατικών στοιχείων στην πρωτεύουσα και σε άλλες μεγάλες πόλεις, όμως ο Γκορμπατσόφ έχασε τον έλεγχο του σοβιετικού πολιτικού συστήματος και υποσκελίστηκε από τον Μπόρις Γιέλτσιν.
Τον Οκτώβριο του 1991, στη διάσκεψη της Μαδρίτης για την ειρήνευση στη Μέση Ανατολή, η θέση του ήταν ήδη αποδυναμωμένη. Οι φυγόκεντρες τάσεις στην πολύκεντρη και πολυεθνική Ε.Σ.Σ.Δ. ενισχύονταν συνεχώς. Το Νοέμβριο του ίδιου έτους, επτά δημοκρατίες (ανάμεσά τους και η Ρωσία) αποφάσισαν την ίδρυση της Ένωσης Ανεξάρτητων Κρατών. Έτσι, ο ρόλος του Γκορμπατσόφ περιορίστηκε στο συντονισμό της εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής.
Τον Δεκέμβριο, εκπρόσωποι της Ρωσίας, της Λευκορωσίας και της Ουκρανίας συναντήθηκαν για να ιδρύσουν την Κοινοπολιτεία Ανεξάρτητων Κρατών. Στις 25 Δεκεμβρίου 1991, ο Γκορμπατσόφ παραιτήθηκε και την επομένη (26 Δεκεμβρίου) το Ανώτατο Σοβιέτ κήρυξε επίσημα τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης.
