Πολύπλευρα «πυρά» δέχθηκε ο εισαγγελέας του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου για την απόφασή του να ζητήσει την έκδοση ενταλμάτων σύλληψης για τους «πρωταγωνιστές» της σύγκρουσης στη Γάζα.
Η απόφαση, παρόλο που δεν έχει άμεσο αντίκτυπο στο πεδίο των μαχών, καθώς δεν οδηγεί σε κατάπαυση του πυρός, προκαλεί ήδη κύμα πολιτικών αντιδράσεων στο Ισραήλ και στη Γάζα, αλλά και πέραν της Μέσης Ανατολής.
«Το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο μόλις έσωσε τον Μπέντζαμιν Νετανιάχου», είναι ο τίτλος ανάλυσης του Politico, σχετικά με τη χθεσινή απόφαση του ΔΠΔ.
Οπως τονίζεται, οι κατηγορίες για εγκλήματα πολέμου θα οδηγήσουν τους Ισραηλινούς στο να συσπειρωθούν γύρω από τον «βαλλόμενο» πρωθυπουργό τους.
Το Σαββατοκύριακο το πολεμικό υπουργικό συμβούλιο του Ισραήλ βρέθηκε στα πρόθυρα της κατάρρευσης, καθώς ο στρατηγός εν αποστρατεία Μπένι Γκαντζαπείλησε να εγκαταλείψει την κυβέρνηση αν ο Νετανιάχου δεν παρουσίαζε σχέδιο για το πώς θα κυβερνηθεί μεταπολεμικά η Γάζα.
Το τελεσίγραφο αύξησε την πολιτική πίεση στον Ισραηλινό πρωθυπουργό. «Η επιλογή είναι στα χέρια σας», είπε ο Γκαντζ στον Νετανιάχου το Σάββατο.
Η «εξέγερση» του στρατηγού εν αποστρατεία έρχεται πλέον σε δεύτερη μοίρα, στη σκιά της ανακοίνωσης του κορυφαίου εισαγγελέα του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου, Καρίμ Χαν, χθες Δευτέρα.
Ο Χαν ζήτησε εντάλματα σύλληψης για τον Νετανιάχου και τον υπουργό Αμυνας του Ισραήλ, Γιόαβ Γκάλαντ, καθώς και για τρεις ηγέτες της Χαμάς, συμπεριλαμβανομένου του Γιαχία Σινουάρ, ηγέτη της ισλαμιστικής οργάνωσης στη Γάζα.
Η «σύγκριση» Ισραήλ – Χαμάς
Η αποφασιστικότητα να εφαρμοστούν το διεθνές δίκαιο και οι νόμοι των ένοπλων συγκρούσεων από όλα τα μέρη βρίσκεται στο επίκεντρο της απόφασης του ΔΠΔ.
«Κανένας στρατιώτης, κανένας διοικητής, κανένας πολιτικός ηγέτης –κανένας– δεν μπορεί να ενεργεί ατιμώρητος», όπως αναφέρεται. Ο νόμος, προστίθεται, δεν μπορεί να εφαρμόζεται επιλεκτικά. Αν συμβεί αυτό, «θα δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις για την κατάρρευσή του».
Η απόφαση ερμηνεύθηκε ως μία προσπάθεια οι ενέργειες και των δύο πλευρών να εναρμονιστούν με τα πρότυπα του διεθνούς δικαίου, κάτι που προκάλεσε οργή στο Ισραήλ, και όχι μόνο.
Ο Χαν δεν προβαίνει σε άμεση σύγκριση των δύο πλευρών. Παρουσιάζει τον ισχυρισμό του ότι και οι δύο έχουν διαπράξει εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας.
Τονίζει, επίσης, ότι αυτός ο τελευταίος πόλεμος ξέσπασε στο πλαίσιο «μιας διεθνούς ένοπλης σύγκρουσης μεταξύ του Ισραήλ και της Παλαιστίνης και μιας μη διεθνούς ένοπλης σύγκρουσης μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς».
Το δικαστήριο αντιμετωπίζει την Παλαιστίνη ως κράτος που έχει εξασφαλίσει καθεστώς παρατηρητή στα Ηνωμένα Εθνη, γεγονός που του επέτρεψε να υπογράψει το Καταστατικό της Ρώμης με το οποίο δημιουργήθηκε το ΔΠΔ.
Ο Νετανιάχου ωστόσο έχει δηλώσει ότι οι Παλαιστίνιοι δεν θα αποκτήσουν ποτέ ανεξαρτησία επί των ημερών του.
Οργή στο Ισραήλ
Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός απάντησε με μία οργισμένη δήλωση στην είδηση ότι ενδέχεται να αντιμετωπίσει ένταλμα σύλληψης για εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας.
Πρόκειται για «ηθικό ανοσιούργημα ιστορικών διαστάσεων», τόνισε. Το Ισραήλ «διεξάγει δίκαιο πόλεμο εναντίον της Χαμάς, γενοκτονικής τρομοκρατικής οργάνωσης που διέπραξε τη χειρότερη επίθεση εναντίον του εβραϊκού λαού μετά το Ολοκαύτωμα».
Επιτέθηκε παράλληλα στον Καρίμ Χαν, επικεφαλής εισαγγελέα του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου (ΔΠΔ), χαρακτηρίζοντάς τον ως «έναν από τους μεγάλους αντισημίτες της σύγχρονης εποχής».
Ο Χαν, είπε, ήταν σαν τους δικαστές στη ναζιστική Γερμανία που αρνήθηκαν στους Εβραίους βασικά δικαιώματα και επέτρεψαν το Ολοκαύτωμα. Η απόφασή του να ζητήσει εντάλματα σύλληψης κατά του πρωθυπουργού και του υπουργού Αμυνας του Ισραήλ «ρίχνει ανάλγητα βενζίνη στις φωτιές του αντισημιτισμού που μαίνονται σε όλο τον κόσμο».
Η οργή που εξέφρασε ο πρωθυπουργός φάνηκε πως απηχεί ευρύτερα το αίσθημα των Ισραηλινών κατά της απόφασης του Χαν.
Αν ο Χαν και η ομάδα των έξι εμπειρογνωμόνων του –οι πέντε από τους οποίους είναι Βρετανοί– ήλπιζαν ότι κατηγορώντας και τις δύο πλευρές για εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας θα έπειθαν το Ισραήλ να επανεξετάσει τη στρατιωτική του εκστρατεία, σίγουρα θα έχουν απογοητευθεί, ανέφεραν διεθνείς αναλυτές την επομένη της απόφασης.
Μέσα σε λίγα λεπτά μετά τη δημοσιοποίηση της είδησης, ο ηγέτης της ισραηλινής αντιπολίτευσης Γιαΐρ Λαπίντ, μεταξύ των κορυφαίων πολιτικών αντιπάλων του Νετανιάχου, «επιτέθηκε» στον Χαν και χαρακτήρισε την ανακοίνωσή του «καταστροφή».
Ο Λαπίντ δήλωσε, απευθυνόμενος στην κοινοβουλευτική του ομάδα, το κεντρώο κόμμα Yesh Atid, ότι ελπίζει πως το αμερικανικό Κογκρέσο θα καταδικάσει την πρωτοβουλία του Χαν.
Ο Λαπίντ καλεί εδώ και εβδομάδες τον Νετανιάχου να συμφωνήσει ώστε το Ισραήλ να οδηγηθεί σε νέες εκλογές. Κάτι που πλέον φαίνεται ακόμα λιγότερο πιθανό να συμβεί.
«Τα εντάλματα σύλληψης του ΔΠΔ συνιστούν πλήρη ηθική αποτυχία», έγραψε ο Λαπίντ στο X. «Δεν μπορούμε να δεχθούμε την εξωφρενική σύγκριση μεταξύ Νετανιάχου και Σινουάρ, μεταξύ των ηγετών του Ισραήλ και των ηγετών της Χαμάς».
Ο ίδιος ο Γκαντζ ακολούθησε, αντιδρώντας όπως ο Λαπίντ: «Ο παραλληλισμός μεταξύ των ηγετών μιας δημοκρατικής χώρας που είναι αποφασισμένη να υπερασπιστεί τον εαυτό της από την κατάπτυστη τρομοκρατία με τους ηγέτες μιας αιμοδιψούς τρομοκρατικής οργάνωσης (Χαμάς) συνιστά βαθιά διαστρέβλωση της δικαιοσύνης και κραυγαλέα ηθική χρεοκοπία», τόνισε.
Εν τω μεταξύ, οι συγγενείς Ισραηλινών που εξακολουθούν να κρατούνται από τη Χαμάς στη Γάζα, οι οποίοι δραστηριοποιούνται επίσης στο Φόρουμ Ομήρων και Αγνοουμένων Οικογενειών, το οποίο ασκεί σκληρή κριτική στον Νετανιάχου, επικρότησαν την έκδοση ενταλμάτων σε βάρος ανώτερων αξιωματούχων της Χαμάς, ωστόσο επέκριναν την «εξίσωση μεταξύ της ηγεσίας του Ισραήλ και των τρομοκρατών της Χαμάς».
Η σύνδεση, ακόμα και όχι άμεση, του Νετανιάχου με τον Σινουάρ προκάλεσε άμεσες αντιδράσεις πολλών Ισραηλινών, αυξάνοντας την αίσθηση ότι πολιορκούνται από κύμα αντισημιτισμού.
Η διεθνής πίεση στον Ισραηλινό πρωθυπουργό, παραδοσιακά ενισχύει τη θέση του στο εσωτερικό, ανέφεραν ακόμη πολιτικοί αναλυτές.
Στο πλευρό του Νετανιάχου οι ΗΠΑ
Αντιδράσεις στην ανακοίνωση του ΔΠΔ υπήρξαν και εκτός Ισραήλ. Στο πλευρό του Νετανιάχου στάθηκε ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν ο οποίος δήλωσε ότι είναι «εξωφρενικό» να ζητούνται εντάλματα σύλληψης. Δεν υπάρχει «καμία ισοδυναμία – καμία– μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς», τόνισε.
Αντίθετα, ο επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας, Ζοζέπ Μπορέλ, έκανε λόγο για «σεβασμό στις αποφάσεις του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου».
«Ολα τα κράτη που έχουν επικυρώσει το καταστατικό του ΔΠΔ υποχρεούνται να εκτελούν τις αποφάσεις του», ανέφερε ο ύπατος εκπρόσωπος της Ε.Ε.
Το γαλλικό υπουργείο Εξωτερικών ανακοίνωσε επίσης ότι «η Γαλλία υποστηρίζει το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο, την ανεξαρτησία του και τον αγώνα εναντίον της ατιμωρησίας σε όλες τις καταστάσεις».
Αντιδράσεις Χαμάς και ακτιβιστών
Η Χαμάς, από την πλευρά της, απαίτησε την απόσυρση των κατηγοριών κατά των ηγετών της, υποστηρίζοντας ότι ο εισαγγελέας του ΔΠΔ «εξισώνει το θύμα με τον εκτελεστή».
Ανέφερε ότι το αίτημα για την έκδοση ενταλμάτων σύλληψης για την ισραηλινή ηγεσία ήρθε με καθυστέρηση επτά μηνών, αφού «η ισραηλινή κατοχή διέπραξε χιλιάδες εγκλήματα».
Η Btselm, κορυφαία ισραηλινή οργάνωση ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ανέφερε ότι τα εντάλματα σηματοδοτούν «την ταχεία πτώση του Ισραήλ σε ηθική άβυσσο».
«Η διεθνής κοινότητα δείχνει στο Ισραήλ ότι δεν μπορεί πλέον να διατηρεί την πολιτική της βίας, των δολοφονιών και της καταστροφής χωρίς να λογοδοτεί», πρόσθεσε.
Οι ακτιβιστές για τα ανθρώπινα δικαιώματα ισχυρίζονται εδώ και χρόνια ότι οι ισχυρές Δυτικές χώρες, με επικεφαλής τις ΗΠΑ, επιμένουν να αγνοούν τις ισραηλινές παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου.
Οι ενέργειες στις οποίες προβαίνει το ΔΠΔ, εκτιμούν ότι ήρθαν με καθυστέρηση πολλών ετών.
Τα επόμενα βήματα
Ως προς τη νομική εξέλιξη της υπόθεσης, ομάδα δικαστών στο ΔΠΔ θα εξετάσει αν θα εκδώσει τα εντάλματα σύλληψης.
Εφόσον υπάρξει απόφαση υπέρ της έκδοσης, τα κράτη που έχουν υπογράψει το Καταστατικό της Ρώμης του ΔΠΔ θα έχουν την υποχρέωση να συλλάβουν τα άτομα που αναφέρονται στο αίτημα του Χαν, εφόσον τους δοθεί η ευκαιρία.
Στις 124 χώρες που έχουν υπογράψει το καταστατικό δεν περιλαμβάνονται ηΡωσία, η Κίνα και οι ΗΠΑ, ενώ ούτε το Ισραήλ έχει υπογράψει.
Ωστόσο, το ΔΠΔ έχει αποφανθεί ότι έχει νομική εξουσία να ασκήσει δίωξη για εγκληματικές πράξεις στον πόλεμο στη Γάζα, επειδή οι Παλαιστίνιοι έχουν υπογράψει το εν λόγω καταστατικό.
Εάν εκδοθούν τα εντάλματα, ο Νετανιάχου, ο μακροβιότερος πρωθυπουργός του Ισραήλ, θα αντιμετωπίσει τον κίνδυνο σύλληψης εάν αποφασίσει να επισκεφθεί στενούς Δυτικούς συμμάχους.
Ο πρωθυπουργός της Βρετανίας Ρίσι Σουνάκ δήλωσε ότι οι ενέργειες του ΔΠΔ «δεν βοηθούν στην επίτευξη παύσης των μαχών, στην απελευθέρωση των ομήρων ούτε στην παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας».
Ωστόσο, αν εκδοθούν τα εντάλματα, η Βρετανία θα πρέπει να προβεί σε συλλήψεις, εκτός και αν καταφέρει να υποστηρίξει με επιτυχία ότι ο Νετανιάχου χαίρει διπλωματικής ασυλίας.
Ο Γιόαβ Γκάλαντ δεν θα μπορούσε επίσης να ταξιδέψει ελεύθερα. Οι εκφράσεις που επέλεξε για να ανακοινώσει ότι το Ισραήλ θα πολιορκήσει τη Γάζα μνημονεύονται συχνά από τους επικριτές του Ισραήλ.
Δύο ημέρες μετά τις επιθέσεις της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου, ο Γκάλαντ είχε δηλώσει: «Διέταξα πλήρη πολιορκία της Λωρίδας της Γάζας. Δεν θα υπάρχει ηλεκτρικό ρεύμα, ούτε τρόφιμα, ούτε καύσιμα, τα πάντα είναι κλειστά… πολεμάμε ανθρώπινα κτήνη και ενεργούμε αναλόγως».
Εάν εκδοθεί ένταλμα σύλληψης για τον Ισμαήλ Χανίγια, ο επικεφαλής της πολιτικής πτέρυγας της Χαμάς θα δυσκολεύεται να περνά τα σύνορα για να έχει συναντήσεις με Αραβες ηγέτες.
Ενδεχομένως θα αναγκαστεί να περνάει πολύ περισσότερο χρόνο στη βάση του στο Κατάρ, το οποίο, όπως και το Ισραήλ, δεν έχει υπογράψει το Καταστατικό της Ρώμης με το οποίο ιδρύθηκε το ΔΠΔ.
Οι άλλοι δύο κατηγορούμενοι ηγέτες της Χαμάς, ο Γιαχία Σινουάρ και ο Μοχάμεντ Ντίεφ, σύμφωνα με αναφορές, κρύβονται στη Γάζα. Το ένταλμα σύλληψης δεν προσθέτει μεγάλο βάρος στις πιέσεις που ήδη τους ασκούνται. Το Ισραήλ προσπαθεί να τους σκοτώσει εδώ και επτά μήνες.
Πούτιν και Καντάφι
Το ένταλμα θα επέφερε πλήγμα στο διεθνές κύρος του Νετανιάχου –ο οποίος δέχεται ήδη σφοδρή διεθνή κριτική για τη στρατιωτική του επιχείρηση στη Γάζα που έχει προκαλέσει μεγάλες απώλειες στον παλαιστινιακό θύλακο– τοποθετώντας τον σε μία λίστα ηγετών που περιλαμβάνει επίσης τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν και τον εκλιπόντα ηγέτη της Λιβύης, συνταγματάρχη Μουαμάρ Καντάφι.
Ο Πούτιν αντιμετωπίζει ένταλμα σύλληψης για παράνομες απελάσεις και μετακινήσεις παιδιών από την Ουκρανία στη Ρωσία.
Το ένταλμα σύλληψης του συνταγματάρχη Καντάφι αφορούσε κατηγορίες σε βάρος του για δολοφονίες και διώξεις πολιτών.
«Δεν είναι ελκυστική παρέα για τον Νετανιάχου, τον ηγέτη ενός κράτους που υπερηφανεύεται για τη δημοκρατία του», επισημαίνει ο Τζέρεμι Μπάουεν σε σχετική ανάλυσή του στο BBC.
Διχασμένο το Δημοκρατικό Κόμμα των ΗΠΑ
Σημαντική εξαίρεση για τον Νετανιάχου και τον Γκάλαντ αποτελούν οι ΗΠΑ. Ο Λευκός Οίκος θεωρεί ότι το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο δεν έχει δικαιοδοσία και δεν μπορεί να παρέμβει στη σύγκρουση.
Η θέση αυτή θα μπορούσε να έχει κόστος στις προσπάθειες συσπείρωσης των μελών του Δημοκρατικού Κόμματος του προέδρου, Τζο Μπάιντεν, σε μία κρίσιμη πολιτική περίοδο για τις ΗΠΑ, ενόψει των προεδρικών εκλογών του Νοεμβρίου, διευρύνοντας το χάσμα στο εσωτερικό του.
Οι πιο προοδευτικοί στους κόλπους του κόμματος έχουν ήδη χαιρετίσει τη δράση του ΔΠΔ.
Αντίθετα, σταθεροί σύμμαχοι του Ισραήλ, μεταξύ των Δημοκρατικών, θα μπορούσαν να προβούν σε κινήσεις υποστήριξης πρωτοβουλίας τωνΡεπουμπλικανών για ψήφιση νόμου που θα επιβάλλει κυρώσεις σε αξιωματούχους του ΔΠΔ ή θα τους απαγορεύει την είσοδο στις ΗΠΑ.
Εν αναμονή της απαγγελίας κατηγοριών τις προηγούμενες εβδομάδες, ομάδα Ρεπουμπλικανών γερουσιαστών απείλησε τον Χαν και το επιτελείο τουχρησιμοποιώντας εκφράσεις που θυμίζουν κινηματογραφικούς διαλόγους μεταξύ μελών μαφιόζικων συμμοριών.
«Βάλτε στο στόχαστρο το Ισραήλ και θα σας βάλουμε στο στόχαστρο και εμείς… έχετε προειδοποιηθεί», ανέφεραν χαρακτηριστικά.
Η αιτιολόγηση του ΔΠΔ
Ο Καρίμ Χαν αναφέρει ότι οι τρεις κύριοι ηγέτες της Χαμάς διέπραξαν εγκλήματα πολέμου που περιλαμβάνουν εξόντωση, δολοφονίες, ομηρία, βιασμούς και βασανιστήρια.
Οι άνδρες που κατονομάζονται είναι ο Γιαχία Σινουάρ, ηγέτης της Χαμάς στη Γάζα, ο Μοχάμεντ Ντέιφ, διοικητής των Ταξιαρχιών Κασάμ, της στρατιωτικής της πτέρυγας, και ο Ισμαήλ Χανίγια, επικεφαλής του πολιτικού γραφείου της Χαμάς.
Στο πλαίσιο της έρευνας, ο Καρίμ Χαν και η ομάδα του πήραν συνεντεύξεις από θύματα και επιζώντες των επιθέσεων της 7ης Οκτωβρίου.
Σημειώνει ότι η Χαμάς προσέβαλε θεμελιώδεις ανθρώπινες αξίες: «Η αγάπη μέσα σε μια οικογένεια, οι βαθύτεροι δεσμοί μεταξύ ενός γονέα και ενός παιδιού διαστρεβλώθηκαν για να προκαλέσουν απύθμενο πόνο μέσω υπολογισμένης σκληρότητας και ακραίας αναλγησίας».
Το Ισραήλ, προσθέτει ο Χαν, έχει το δικαίωμα να υπερασπιστεί τον εαυτό του. Αλλά τα «ασυνείδητα εγκλήματα» δεν «απαλλάσσουν το Ισραήλ από την υποχρέωσή του να συμμορφώνεται με το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο».
Η αποτυχία να το πράξει αυτό, αναφέρει, δικαιολογεί την έκδοση ενταλμάτων σύλληψης του Νετανιάχου και του υπουργού Αμυνας Γιόαβ Γκάλαντ για εγκλήματα που περιλαμβάνουν πείνα αμάχων ως όπλο πολέμου, δολοφονία, εξόντωση και σκόπιμες επιθέσεις εναντίον αμάχων.
Ο Χαν αναφέρει ακόμη ότι «το Ισραήλ έχει στερήσει σκόπιμα και συστηματικά από τον άμαχο πληθυσμό σε όλα τα μέρη της Γάζας αντικείμενα απαραίτητα για την ανθρώπινη επιβίωση».
Η πείνα, λέει, είναι παρούσα σε τμήματα της Γάζας και επικείμενη σε άλλα.
Το Ισραήλ αρνείται ότι υπάρχει λιμός, ισχυριζόμενο ότι οι ελλείψεις τροφίμων δεν οφείλονται στην πολιορκία του, αλλά στις κλοπές της Χαμάς και στην ανικανότητα του ΟΗΕ.
Πολιτικός αντίκτυπος
Ο Χαν αναφέρει ξεκάθαρα ότι το Ισραήλ επέλεξε εγκληματικά μέσα για να επιτύχει τους πολεμικούς του στόχους στη Γάζα, «δηλαδή, να προκαλέσει σκόπιμα θάνατο, πείνα, μεγάλη ταλαιπωρία και σοβαρούς τραυματισμούς» σε αμάχους.
Αν και η όποια υπόνοια σύγκρισης του Ισραήλ με τη Χαμάς φαίνεται πως ενισχύει πολιτικά τη θέση του Νετανιάχου στο εσωτερικό, το γεγονός ότι ο Χαν «στοχοποιεί» την ισραηλινή ηγεσία είναι ίσως η πιο σημαντική εξέλιξη.
Είναι άλλωστε η πρώτη φορά που κορυφαίος εισαγγελέας του ΔΠΔ κατηγορεί ευθέως την πολιτική ηγεσία μιας χώρας, στενού συμμάχου των Ηνωμένων Πολιτειών.
